Zabytki

Grodzisk to miasto które powstało z dwóch organizmów miejskich. Pierwszy, średniowieczny, powstał na niewielkim wzniesieniu terenu, dawniej otoczony fosą i na niektórych odcinkach wałem drewniano-ziemnym. Drugi został założony 2 XI 1593 roku przez Jana Ostroroga na północ od granic “starego” miasta. Początkowo napływali do niego dość licznie innowiercy, przede wszystkim bracia czescy. Połączone są one ulicą noszącą dawniej nazwę Staromiejskiej, po uregulowaniu i poszerzeniu w 1809 – Szeroką. Kolisty przebieg umocnień wokół starego miasta i prostokątną siatkę ulic nowego miasta można odczytać jeszcze i dziś.    

 

Kościół poewangelicki

Pośrodku Placu Powstańców Wielkopolskich (dawny Nowy Rynek miasta założonego w XVI wieku) znajduje się kościół poewangelicki. Dawniej w tym miejscu znajdowała się inna świątynia. Obecna budowla została oddana do użytku 6 VI 1905 roku. Pp 1945 była zdewastowana. Od 1957 roku jest kościołem katolickim, po przeprowadzeniu remontu poświęconym 30 X 1960. Kościół zbudowany jest z cegieł z kamiennym cokołem i dużą częścią fasady, w którą wtopiono wieżę – dołem kwadratową, wyżej ośmioboczną. Nad wejściem znajduje się efektowna mozaika z postacią Chrystusa, a pod nią drewniany fryz ze scenami z jego życia (rzeźba A. Boche). Wnętrze poprzecznie usytuowanej nawy nakryto drewnianym pseudosklepieniem kolebkowym. Witraże w kościele pochodzą z połowy lat 80-tych.
 
kliknij w zdjęcie:
 

 

Kościół farny

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest bez wątpienia kościół farny św. Jadwigi. Najstarsza wzmianka o kościele grodziskim pochodzi z 1401 roku, choć przypuszcza się, że założenie parafii miała miejsce po 1267 roku. Pierwotna budowlę drewnianą zastąpiła budowana po 1426 roku świątynia gotycka. Mury jej są obecnie ukryte pod tynkiem, na zewnątrz widać natomiast trójboczne zamknięcia prezbiterium oraz zarysy ostrołukowych portali w fasadach płn. i płd. Autorem przebudowy był pochodzący z Włoch (przypuszczalnie z Padwy), ale działający przez całe życie w Wielkopolsce, Krzysztof Bonadura starszy, nadworny murator Opalińskich. W Grodzisku działał on od około 1615 roku a wzorował się na kosciel Santa Giustina w Padwie. Poświęcenia kościoła dokonano w 1649 roku, choć przebudowa została ukończona dopiero 23 lata później. W 1752 roku w wieże kościoła uderzył piorun i zabił jedna z pięciu znajdujących się na niej osób.
W 1769 roku został zniszczony hełm wieży, a w 1864 spaliła się kopuła, odrestaurowana w roku następnym. W 1865 powstało nowe zwieńczenie wieży i nowa zakrystia, dobudowana od strony południowej. Podczas okupacji hitlerowskiej był tu magazyn, a w 1944 Niemcy zdarli blachę z głównej kopuły. Wnętrze zostało odnowione w latach 1966-67 przez Teodora Szukałę i Henryka Kota.
Nad kopułą wznosi się blaszana figura św. Floriana z herbem i inicjałami ostatniego fundatora kościoła oraz datą ukończenia robót. Święty ma strzec miasto przed burzami i pożarami.
Kościół farny ma jedną nawę, po bokach której znajdują się podwójne kaplice, a także prezbiterium od wschodu, oraz zwieńczoną hełmem wieżę od zachodu. Prezbiterium i kaplice kryte są kolistymi kopułami. Elewacje zdobione są kilkoma kondygnacjami nisz i wnęk charakterystycznych dla twórczości Bonadury.
Rokokowy ołtarz w prawej kaplicy z cennym obrazem Matki Boskiej Różańcowej z 1640 roku, pędzla Bartłomieja Strobla – nadwornego malarza króla Władysława IV.

 

kliknij w zdjęcie:

 

Ratusz 
Pośrodku Starego Rynku usytuowany jest trójkondygnacyjny ratusz pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku. W czasie nalotu niemieckiego 27 stycznia 1945 roku został uszkodzony. Odnowiony dwa lata później. Obiekt, generalnie wyremontowany w latach 1996-1998, otrzymał w tym okresie wieżyczkę która dopełnia wyglądy budowli. Siedziba władz miasta. 

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Studnia im. ojca Bernarda

Reprezentacyjny gmach grodziskiego ratusza zwraca uwagę od razu przy wjeździe na Stary Rynek. Warto jednak przyjrzeć się dokładniej również stojącej naprzeciwko niego w narożniku, starej średniowiecznej studni w ozdobnej zabudowie z II połowy XIX wieku. Studnia imienia ojca Bernarda z Wąbrzeźna to symbol miasta, a legenda o cudownym wskrzeszeniu miejskiego źródła powtarzana jest z pokolenia na pokolenie od wieków. Powinien ją również poznać każdy gość odwiedzający nasze miasto.

 

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

 

Eklektyczna kamienica 

Na narożniku ul. Wawrzyniaka znajduję się eklektyczna kamienica, wybudowana pod koniec XIX wieku przez grodziskiego kupca Abrahama Herzfelda. Budynek zbudowany jest z czerwonych cegieł, z tynkowanymi obramieniami otworów, loggią nad wejściem i dachem mansardowym. Dawniej miał tu siedzibę Bank Spółdzielczy a obecnie Cech Rzemiosł Różnych.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

 

Plac Wiosny Ludów i dawna dzielnica żydowska

Warto wspomnieć, że początki gminy żydowskiej z własną bóżnicą, łaźnią i cmentarzem sięgają XV wieku. Przez setki lat, aż do tragicznych czasów okupacji hitlerowskiej, żyli wspólnie z ludnością polską i niemiecką,  tworząc historię naszego miasta.

 

 

 

zabytkowa kamienica, jedna z najstarszych w mieście, ul. Szeroka 17

Jest to jeden z pierwszych mieszkalnych prywatnych domów murowanych w Grodzisku. Najbardziej prawdopodobna data jej powstania to lata 20. XVIII wieku.

kliknij w zdjęcie:

 

Kościół pobernardyński

Na narożniku ulic Bukowskiej i 3 Maja, wznosi się barokowy kościół pobernardyński. Bernardynów osadził tu w 1662 roku kasztelan nakielski Jan Leopold Opalińskim, choć wydana przez biskupa Wojciecha Tolibowksiego zgoda z 12 XI 1661 roku dotyczyła zakonu reformatów. Szczyt kościoła i dwukondygnacyjny hełm wieży pochodzą prawdopodobnie z 1739 roku. Od kasaty klasztoru ok. 1830 roku, jest to kościół filialny parafii farną. Jednonawową budowlę, z poprzeczną nawą i prosto zamkniętym prezbiterium, nakrywa sklepienie kolebkowe. Wewnątrz znajdują się ołtarze z obrazami malarzy zakonnych; w ołtarzu głównym widnieje obraz z ok. 1662 r przedstawiający Adorację Imienia Jezusa przez króla Jana Kazimierza, świętych i dostojników. Po lewej stronie umieszczono nagrobek w formie ołtarzyka z dekoracja rokokową wojewody sieradzkiego Wojciech Opalińskiego.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Poczta 
Eklektyczny budynek poczty z początku XX wieku.

 

kliknij w zdjęcie:

 

Dawne wójtostwo, dworek przy ul. Poznańskiej 45

 Budynek należący niegdyś do Walentego Węclewicza, który prowadził w nim  ,,Hotel Du Nord’’.   W latach dwudziestych, w tym hotelu mieściła się jedna z największych sal balowych, a sam obiekt był centrum spotkań i zabawy ówczesnej elity politycznej i społecznej.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

 

Zabytkowy budynek, dawna "burmistrzówka"

Budynek przy ul. Zbąszyńskiej 11 został wybudowany przez władze pruskie w czasie tzw. wielkich inwestycji administracyjnych na ziemi grodziskiej, a więc końcówka wieku XIX i pierwsze 5 lat XX wieku. 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Zabytkowy budynek dawna "organistówka"

  Jest to najprawdopodobniej najstarszy budynek w mieście z 1685 roku.

kliknij w zdjęcie:

 

 

Dawna elektrownia miejska 

1 listopada 1898 roku w Grodzisku po raz pierwszy zabłysły żarówki w domach i na ulicach. W tamtym czasie nasz Grodzisk był trzecim miastem po Poznaniu i Bydgoszczy w dawnym Księstwie Poznańskim, które zostało zelektryfikowane. Stolica regionu – Poznań – uruchomił elektrownie zaledwie 4 lata wcześniej. 

kliknij w zdjęcie:

 

 


Kościół pod wezwaniem Świętego Ducha.
Świątynia została wzniesiona w 1663 roku staraniem księdza Jana Wolsztyńskiego, na miejscu kaplicy z 1426 która również była pod wezwaniem św. Ducha. Jest to budowla o konstrukcji zrębowej, z zewnątrz oszalowana, o od strony wschodniej wznosi się dwukondygnacyjna wieża konstrukcji słupowej z kruchtą w przyziemiu, zwieńczona w górze dachem namiotowym, pokrytym podobnie jak dwuspadowe dachy świątyni, blachą. OD strony północnej do kościoła przylega zakrystia z muru pruskiego, nakryta dachem trójspadowym.

Jest to świątynia na planie prostokąta, jednonawowa, z wydzielonym balaskami prezbiterium. Całość nakryta jest płaskim stropem, a ściany wzmocnione lisicami i zastrzałami. Ściany zdobi polichromia z drugiej połowy XVIII wieku, odsłonięta w 1951 roku przez Teodora Szukałę.

Na ścianach bocznych nawy iluzjonistyczne malowane ołtarze imitujące architektoniczne obramienia z kolumnami i zwieńczeniami. W ołtarzu po lewej, południowej, w polu środkowym umieszczono obraz Matki Bożej Pocieszenia datowany na drugą połowę XVII stulecia. W zwieńczeniu wizerunek nieznanego imienia Świętego – męczennika z XVIII wieku. Po stronie przeciwnej nawy, północnej, drugi ołtarz boczny, a w jego polu środkowym obraz przedstawiający scenę Zesłania Ducha Świętego. W zwieńczeniu ołtarzowym wizerunek św. Anny Samotrzeć. Obydwa obrazy datowane są na wiek XVIII.
W części prezbiterialnej nawy, na ścianie zachodniej tzw. paludament, czyli namalowana i udrapowana kotara imitująca tło ołtarza głównego. W jego środkowej części, w okazalej akantowej ramie obraz św. Walentego – patrona przewlekle chorych, a zarazem zakochanych. Nad jego głową złocona aureola. W narożu lewym obrazu sylwetki chorych proszących o uzdrowienie, zaś w narożu prawym sylwetka zapewne fundatora świątyni, księdza Jana Wolsztyńskiego oraz data 1663. Akantową dekorację ołtarza wspierają sylwetki aniołów. Nieco w głębi, tuż za ołtarzem, na tle rozpiętej kotary krucyfiks z pierwszej połowy XIX wieku. W prezbiterium na ścianach dwa obrazy: z prawej wizerunek Matki Boskiej Pociesznia, zaś z lewej XVII – wieczny obraz siostry wizytki św. Małgorzaty Marii Alacoque, której objawia się Najświętsze Serce Pana Jezusa.
Przy ścianie południowej nawy ambona z pierwszej połowy XVIII wieku, a płycinach jej korpusu skromna dekoracja plastyczna. Ściany nawy zdobią jeszcze dwa obrazy: Serca Jezusa z lewej oraz Matki Bożej Pocieszenia z prawej. Ten ostatni jest darem od pielgrzymujących do sanktuarium Maryjnego w Górce Duchownej.
Nawę od zachodu zamyka chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Nieco dalej, w kruchcie wieżowej nad wejściem do nawy kościoła skromny ornament kwiatowy, pośród którego zawieszony jest mocno nadszarpnięty zębem czasu XVIII wieczny krucyfiks.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 


Budynek szkolny
Budynek szkolny w której znajduj się Szkoła Podstawowa nr 2 oraz Gimnazjum. Powstał on w końcu XIX wieku. Na jego ścianie widnieje tablica z 1958 roku upamiętniająca 40 rocznicę wyruszenia do walki oddziału powstańców wielkopolskich.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Liceum 
Gmach Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego, którego gmach w stylu “okrągłego łuku” zbudowano w latach 1877-1885 na niemiecką koedukacyjną szkolę średnią (progimnazjum). W 1927 roku rozpoczęło tu działalność gimnazjum miejskie.

 

kliknij w zdjęcie: 

 

Dworzec kolejowy 
Przy ulicy Kolejowej znajduje się zespół zabudowań stacji kolejowej powstały w końcu XIX wieku.

 

kliknij w zdjęcie:

 

Punkt widokowy
Przy przejeździe kolejowym, pomiędzy ulicą Kolejową a Nowy Świat, znajduje się zwracający uwagę odważną kolorystyką punkt widokowy. Ma on swoją historię i znaczenie dla lokalnej społeczności.

 

kliknij w zdjęcie:

 

Dworek 
Na narożniku ulicy kolejowej i Półwiejskiej w 1896 roku grodziski budowniczy Franciszek Andrzejwski zbudował dom o ładnej bryle w stylu dworków, eklektyczny z elementami wczesnej secesji, dekorowany płaskorzeźbionymi ozdobami na elewacjach.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Budynek Centrum Kultury RONDO

Dzisiejszy budynek Centrum Kultury „RONDO” posiada niezwykle ciekawą historię, która przez ponad 100 lat związana była z Kurkowym Bractwem Strzeleckim w Grodzisku.

kliknij w zdjęcie:

 

Grota pw. Matki Boskiej z Lourdes

W listopadzie 1937 roku z inicjatywy Siostry Przełożonej Wacławy z Domu Zakonnego Sióstr Elżbietanek w Grodzisku wybudowano i poświęcono Grotę przyszpitalną pod wezwaniem Matki Boskiej z Lourdes.

 

 

Budynek Starostwa i Sądu

Przy ulicy Żwirki i Wigury znajdują się dwa eklektyczne gmachy: neogotyckie starostwo oraz neobarokowy sąd powiatowy, zbudowane w 1905 roku. Za gmachem sądu znajduje się tzw. dom sędziego oraz wiezienie (od 1976 roku w jego murach znajduje się zakład poprawczy).

 

budynek Starostwa Powiatowego kliknij w zdjęcie:

 

budynek Sądu Rejonowego klijnij w zdięcie: 

 

Stadion Miejski z zabytkową trybuną

Historia stadionu w Grodzisku Wielkopolskim sięga 1923 roku. Do dnia dzisiejszego zachowała się zabytkowa drewniana trybuna. 
W latach ’90 obiekt został rozbudowany o nową trybunę oraz obiekt hotelowy. Od 2003 roku  stadion rozjaśniają maszty oświetleniowe. W latach 2000 - 2008 największe sukcesy na obiekcie tym odnosiła drużyna piłkarska Groclin Dyskobolia, dwukrotnie zdobywając tytuł Wicemistrza Polski oraz Puchar Polski. W Pucharze EUFA w sezonie 2003/2004 grodziska drużyna dotarła do trzeciej rundy, eliminując po drodze takie potęgi piłkarskie jak Hertha Berlin i Manchester City. 

 

 

 

 

Zabytkowy Park Miejski 

Jest to dawny park krajobrazowy z połowy XIX wieku, obecnie funkcjonujący jako Park Miejski.
Park znajduje się przy zabytkowym pałacu Heleny Zimerman.  Jego osią jest zachowana częściowo aleja grabowa będąca pozostałością wcześniejszego założenia barokowego z 2 poł. XVIII w. Poza tym, rosną tutaj głównie graby, klony, lipy i olsze, ale także dęby i cisy w tym ok. 30 okazów o pomnikowych rozmiarach.
W parku znajduje się duży staw o pow. 1,36 ha., przez który przepływa Letnica. Na stawie w okresie od wiosny do jesieni umieszczana jest podświetlana fontanna, tworząca wieczorami barwne widowisko.
Warto obejść staw dookoła spacerową alejką. To piękne i romantyczne miejsce służy zakochanym. Ławeczka zakochanych i brama miłości pozwalają zacieśnić więzi.
W 2019 roku, część drzew w Parku Miejskim, została podświetlona, co nadaje temu miejscu niezwykły, wręcz bajkowy klimat.

 

 

Pałac w Parku Miejskim

W murach XIX wiecznego pałacu, mieści się obecnie Muzealna Izba Tradycji Ziemi Grodziskiej. Swoje miejsce znalazło tutaj wiele eksponatów i pamiątek związanych z historią miasta i gminy.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

zabytkowy wiatrak koźlak

Wiatrak "koźlak" z 1766 roku przez 245 lat zlokalizowany był w miejscowości Dąbcze pod Lesznem. W 2011 roku nastąpiła jego rekonstrukcja, ale już w Grodzisku Wielkopolskim. Dziś, wiatrak przypomina dawne, bogate tradycje młynarskie Grodziska Wielkopolskiego oraz stanowi ciekawostkę turystyczną dla przejezdnych i turystów.

 

kliknij w zdjęcie:

 

 

Klasztor Franciszkanów w Woźnikach

Woźniki były ośrodkiem kultu św. Franciszka już w XIV w. W 1660 r. na miejscu poświęconej świętemu kapliczki Maciej Kazimierz Rogaliński, dziedzic Woźnik, wybudował kościół i klasztor z muru pruskiego i osadził przy nim reformatów. W 1706 r. cały zespół spłonął. Odbudowa rozpoczęła się w 1710 r. według planów architekta Jana Catenaciego.
Kościół ukończono w 1723 r., a klasztor około 1750 r. Przy budowie zatrudniony był brat Mateusz Osiecki. Wnętrze świątyni wykonali snycerze zakonni Tomasz Mielnarski i Adam Sikorski.
Klasztor posiadał bogatą bibliotekę. Książki pochodziły przeważnie z darów dobrodziejów, ale nie tylko. Sporo książek kupowali sami zakonnicy. W okresie międzywojennym część książek trafiła da Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk jako dar rodziny Mielżyńskich. Jest to cenny dokument kultury umysłowej klasztorów franciszkańskich w Wielkopolsce.
Istnieje hipoteza, wedle której na przełomie XVIII i XIX w. w klasztorze działała konspiracyjna drukarnia. W 1836 r. nastąpiła kasata klasztoru. Pozostał w nim tylko 1 zakonnik. Był nim o. Jan Chryzostom Chrzeliński, który zmarł w 1841 r. i został pochowany w podziemiach kościoła.
Z czasem kościół i klasztor stał się własnością rodziny Mielżyńskich, którzy budynek klasztorny rozebrali, zostawiając tylko fragment wschodniego skrzydła. Podziemia zamienili na grobowiec rodzinny. W 1926 r. kościół został uznany za ruinę.
Po II wojnie światowej wyposażenie wnętrza kościoła wywieziono częściowo do Buku, częściowo do Poznania i Skórzewa. W 1975 r. ks. Kanonik Hieronim Lewandowski, proboszcz parafii św. Wojciecha w Poznaniu, po obejrzeniu ruin kościoła, podjął myśl uratowania tego zabytku dla Kościoła i kultury polskiej. Po załatwieniu odpowiednich formalności władze państwowe 30 I 1976 r. przekazały obiekt Archidiecezji Poznańskiej. Następnie rozpoczęły się prace zabezpieczające i remontowe. Wreszcie nadszedł dzień, kiedy można było dokonać powtórnego poświęcenia kościoła. Stało się to 20 VI 1976 r. Aktu po-święcenia dokonał ks. arcybiskup Antoni Baraniak.
11 VI 1978 r. Kuria Metropolitarna w Poznaniu przekazała kościół i klasztor woźnicki franciszkanom z Prowincji Wniebowzięcia. Pierwszym ojcem, który przybył na to miejsce, aby z polecenia przełożonych rozpocząć dzieło odnowy, był o. Zdzisław Regulski. Przez 8 1at nie szczędził trudu, aby podnieść z ruin to miejsce. Powoli zaczęły wracać ołtarze oraz inne części wyposażenia świątyni. W 1984 r. zarząd prowincji podjął decyzję o rekonstrukcji części klasztoru. Zadanie to zlecono o. Sylwinowi Wojdanowiczowi.

Każdego roku w okresie Świąt Bożego Narodzenia w prezbiterium klasztoru ojców Franciszkanów w Woźnikach, powstaje jedna z największych w Wielkopolsce ruchoma szopka, przyciągająca tłumy wiernych z całego regionu.